KOL Ma Thị Chú – Từ cô gái người Mông nghèo đến “nữ hoàng livestream” vùng cao

Ma Thị Chú là một KOL (Key Opinion Leader) và nữ doanh nhân dân tộc Mông đến từ huyện Mường Khương, Lào Cai. Nhờ hình thức livestream bán hàng trên mạng xã hội, chị đã xây dựng được thương hiệu cá nhân nổi tiếng và giúp thành lập 3 hợp tác xã (HTX) tiêu thụ nông sản cho bà con địa phương. Ma Thị Chú được biết đến với khả năng bán hàng qua livestream “đỉnh cao” – mỗi buổi livestream của chị thu hút hàng nghìn người xem và chốt được số lượng đơn hàng khổng lồ. Chị từng được nhiều người ưu ái gọi là “nữ hoàng chuối Mường Khương” bởi sở hữu vùng trồng chuối lớn nhất huyện và rất mát tay trong kinh doanh loại nông sản này.

Tuổi thơ và khởi nghiệp gian khó

Ma Thị Chú sinh năm 1991 trong một gia đình người Mông nghèo ở thôn Tả Lủ, xã Tả Ngài Chồ, huyện Mường Khương. Tuổi thơ của chị gắn liền với đói nghèo và bạo lực gia đình – bố nghiện rượu, thường đánh đập vợ con, còn mẹ đau ốm triền miên. Ngay từ nhỏ Chú đã phải lao động phụ giúp gia đình; mới 7 tuổi chị đã trở thành lao động chính, sáng dậy cho gia súc ăn, nấu cơm rồi mới được đi học, chiều về lại lên nương làm rẫy. Mặc dù từng có lúc bị bố bắt nghỉ học giữa chừng (hết lớp 5), Chú vẫn quyết tâm theo đuổi con chữ nhờ sự động viên của mẹ và mọi người xung quanh.

Tinh thần vượt khó và đam mê buôn bán được hun đúc từ người mẹ tảo tần. Khi học THCS và THPT, Chú theo chân mẹ đi bán hàng thổ cẩm ở các chợ phiên vào dịp cuối tuần để học hỏi kinh nghiệm kinh doanh. Sau khi lập gia đình năm 18 tuổi, trở thành mẹ của 3 con, Ma Thị Chú vẫn nỗ lực học tập và hoàn thành chương trình trung cấp y. Chị từng làm việc tại bệnh viện một thời gian ngắn, nhưng nhận ra đó không phải đam mê thực sự nên đã quyết định nghỉ việc để khởi nghiệp kinh doanh.

Ban đầu, Ma Thị Chú thử sức với việc buôn bán các sản phẩm thổ cẩm và quần áo may theo mẫu. Chị tự thiết kế mẫu váy áo gửi sang xưởng in tại Trung Quốc rồi nhập về bán buôn trong nước. Tuy nhiên, thị trường dần bão hòa khi nhiều người sao chép mẫu mã, khiến công việc kinh doanh này không còn thuận lợi. Nhạy bén tìm hướng đi mới, Chú quyết định chuyển sang lĩnh vực nông nghiệp – buôn bán các đặc sản nông sản bản địa quê hương Mường Khương.

Xây dựng hợp tác xã nông nghiệp

Năm 2018 đánh dấu bước ngoặt lớn khi Ma Thị Chú nhận thấy thương lái Trung Quốc thu mua chuối với số lượng lớn tại địa phương. Chị mạnh dạn học tiếng Trung để tự tin giao dịch và cùng vài người bạn thành lập HTX Châu Thịnh Phong chuyên trồng chuối, ươm cây giống và thu mua chuối cho bà con. Nhờ đó, Ma Thị Chú nhanh chóng mở rộng vùng trồng chuối thuộc hàng lớn nhất huyện, được mệnh danh là “nữ hoàng chuối” của Mường Khương. Không dừng lại ở cây chuối, Chú áp dụng chiến lược “mùa nào thức nấy”, hễ mặt hàng nông sản nào thị trường cần là chị đều tìm nguồn cung ứng – từ quýt, mận cho tới chè, ớt… Tuy việc buôn bán không phải lúc nào cũng suôn sẻ (có thời điểm tồn kho nhiều hơn đơn xuất), nhưng tư duy dám nghĩ dám làm đã giúp chị liên tục mở rộng hoạt động.

Đặc biệt, khi chứng kiến nhiều nông sản của bà con khó tiêu thụ, bị thối hỏng phải đổ bỏ, Ma Thị Chú lại trăn trở tìm cách giúp đỡ. “Nghĩ là làm”, chị tập hợp bạn bè sáng lập thêm HTX thứ hai – HTX Cộng đồng Mường Khương, do chính chị làm Phó Giám đốc. HTX này tập trung chế biến sâu nông sản: thu mua các loại chuối, quýt, mận… để chế biến thành rượu trái cây, tinh dầu, siro, đa dạng hóa sản phẩm. Nhờ hướng đi này, mỗi năm HTX của Chú sản xuất khoảng 200 nghìn lít rượu (trong đó 80 nghìn lít rượu quýt, 50 nghìn lít rượu mận, 70 nghìn lít rượu chuối) và tạo việc làm cho hàng trăm lao động địa phương (12–15 nhân viên hợp đồng lương 8–9 triệu đồng/tháng). Những nỗ lực liên kết sản xuất và tiêu thụ của Ma Thị Chú đã giúp nhiều nông dân vùng cao thoát nghèo, vươn lên làm giàu.

Hiện tại, Ma Thị Chú đang là Giám đốc 1 HTX và Phó Giám đốc 2 HTX nông nghiệp tại Mường Khương, hoạt động hiệu quả trên lĩnh vực trồng trọt, chế biến và phân phối nông sản đặc sản địa phương. Chị ưu tiên chọn các nông sản đặc hữu quê hương để kinh doanh, vừa tạo đầu ra ổn định cho bà con, vừa quảng bá sản vật Mường Khương ra khắp cả nước.

Chuyển hướng sang livestream bán hàng online

Khi đại dịch Covid-19 bùng phát năm 2020, việc kinh doanh truyền thống của Ma Thị Chú gặp nhiều khó khăn do chuỗi cung ứng gián đoạn và chợ phiên đình trệ. Trong hoàn cảnh thách thức đó, tố chất nhanh nhạy của cô gái Mông một lần nữa được phát huy – Chú quyết đoán chuyển sang bán hàng online. Chị bắt đầu làm quen với livestream trên Facebook để giới thiệu và chào bán nông sản. Những buổi đầu lên sóng, rất ít người xem, ít khách mua, Chú đã phải mày mò học hỏi thêm. Chị mạnh dạn đầu tư thời gian và tiền bạc tham gia các khóa học về phát triển bản thân, kỹ năng giao tiếp, marketing online… để cải thiện cách dẫn dắt livestream của mình. Nhờ kiên trì luyện tập không ngừng, Ma Thị Chú dần nắm được công thức nói chuyện thu hút khán giả, cách giới thiệu sản phẩm sinh động, cách tương tác và chốt đơn hàng hiệu quả.

Ma Thị Chú mặc trang phục dân tộc Mông khi livestream giới thiệu quýt tại vườn ở Mường Khương, Lào Cai.

Từ chỗ chỉ tập trung bán hàng, Ma Thị Chú còn khéo léo lồng ghép quảng bá cảnh đẹp và văn hóa bản địa vào các buổi livestream, khiến người xem thích thú. Nội dung hấp dẫn giúp lượt xem tăng dần; nhiều video live của chị đạt đỉnh tới vài nghìn người xem cùng lúc. Chú chia sẻ rằng khi livestream, nếu nội dung hay thì mọi người sẽ chủ động chia sẻ rộng rãi, nhờ đó sản phẩm của bà con tiêu thụ thuận lợi hơn rất nhiều. Chính sự sáng tạo và nỗ lực bền bỉ trong giai đoạn dịch bệnh đã biến Ma Thị Chú từ một người sợ livestream “run đến phát khóc” trở thành “chiến binh livestream” đầy bản lĩnh (như cách chị tự nhận xét về mình).

Thành công bùng nổ nhờ livestream bán hàng

Sau hơn 5 năm bền bỉ với livestream, Ma Thị Chú đã gặt hái những “trái ngọt” ấn tượng. Mỗi phiên livestream bán hàng của chị hiện thu hút ổn định 3.000 – 4.000 người xem trực tiếp, chốt được hàng nghìn đơn ngay trong buổi live. Đặc biệt, chị lập kỷ lục bán hơn 1 tấn lê chỉ trong 1 giờ livestream, minh chứng cho sức mua “khủng” mà kênh online của chị tạo ra. Nhờ uy tín và kỹ năng bán hàng duyên dáng, Ma Thị Chú xây dựng được cộng đồng khách hàng trung thành cực lớn. Tính đến năm 2023, trang Facebook cá nhân của chị có khoảng 370.000 người theo dõi, kênh TikTok cũng có trên 52.000 follower – những con số đáng mơ ước đối với bất kỳ người bán hàng online nào. Sức ảnh hưởng rộng rãi giúp Chú củng cố niềm tin rằng “khi nổi tiếng và được nhiều người biết đến thì có thể bán bất cứ sản phẩm nào”, dẫu vậy chị vẫn chọn gắn bó với nông sản quê hương để hỗ trợ bà con.

Không chỉ bán hàng, Ma Thị Chú còn trở thành người truyền cảm hứng và chia sẻ kinh nghiệm cho cộng đồng kinh doanh online. Hàng nghìn “học viên” trên cả nước đã áp dụng kịch bản livestream mà Chú đúc kết và chốt đơn thành công ngay từ buổi live đầu tiên. Công thức livestream thực chiến của Ma Thị Chú được đánh giá cao vì tính thực tiễn – chính là những bước đi, câu nói mà chị đã rút ra từ trải nghiệm thất bại và thành công của bản thân. Từ một người phụ nữ dân tộc thiểu số tay trắng, Ma Thị Chú vươn lên trở thành “hiện tượng” trong giới livestream bán hàng, được báo chí và cộng đồng mạng ngợi khen như một tấm gương khởi nghiệp sáng giá ở vùng cao.

Lan tỏa giá trị và hỗ trợ cộng đồng

Điều làm nên sự đáng quý của Ma Thị Chú là khát khao đem tri thức và thành công chia sẻ với cộng đồng, đặc biệt là với phụ nữ dân tộc thiểu số. Ngay khi công việc bán hàng online bắt đầu ổn định, chị đã nghĩ đến việc “kéo” những chị em khác cùng tiến. Chú chủ động mở các lớp hướng dẫn miễn phí qua Zoom để đào tạo kỹ năng bán hàng online cho hội phụ nữ trong bản. Mỗi khóa học mini của chị thu hút khoảng 20–25 học viên, thường kéo dài 3 buổi trao đổi trực tuyến. Tiếng lành đồn xa, “người truyền người”, hơn 100.000 người hiện đang theo dõi trang của Chú với mong muốn tham gia các lớp học do chị hướng dẫn. Ma Thị Chú cho biết chị sẽ tiếp tục phát triển kênh đào tạo này, giúp nhiều bạn trẻ và chị em cùng làm như mình để họ tự tin phát triển bản thân, tự chủ kinh tế.

Không những thế, Ma Thị Chú còn tích cực phối hợp với các tổ chức và kênh truyền thông địa phương để mở rộng độ phủ sóng cho phong trào bán hàng online. Gần đây, chị đồng hành cùng kênh Tây Bắc TV tổ chức những buổi livestream hướng dẫn cho bà con vùng cao. Kết quả là chỉ sau vài buổi, nhiều người nhút nhát đã mạnh dạn xuất hiện trước ống kính, còn những người đã biết livestream thì lượng người xem tăng gấp hàng chục lần, không ít người bắt đầu bán được hàng nhờ áp dụng mẹo của Chú. Bên cạnh đó, thông qua các HTX do mình quản lý, Ma Thị Chú còn tạo việc làm ổn định cho khoảng 10 phụ nữ dân tộc (thu nhập 7–8 triệu đồng/tháng) và nhiều lao động thời vụ địa phương khác. Chị tâm niệm, tạo thu nhập chỉ là bước đầu; mục tiêu lớn hơn là giúp họ học hỏi tư duy làm kinh tế để tương lai có thể tự kinh doanh, tự làm chủ cuộc sống. Ma Thị Chú ấp ủ “ước mơ giúp đỡ 1.000 phụ nữ dân tộc thiểu số tự chủ về kinh tế”, thông qua việc đào tạo, truyền cảm hứng và hỗ trợ họ khởi nghiệp.

Đời sống cá nhân và sức ảnh hưởng

Không chỉ thành công trong sự nghiệp, Ma Thị Chú còn là người phụ nữ của gia đình. Chị kết hôn từ năm 18 tuổi và hiện là mẹ của 3 người con. Việc cân bằng giữa vai trò một người mẹ và một doanh nhân không hề dễ dàng, nhưng Chú đã chứng minh rằng phụ nữ dân tộc thiểu số cũng có thể vươn tới đỉnh cao sự nghiệp. Hình ảnh Ma Thị Chú trẻ trung, xinh đẹp trong bộ váy Mông rực rỡ tự tin đứng trước máy quay đã phá vỡ những định kiến xưa cũ về người phụ nữ vùng cao “lấy chồng sớm, quanh quẩn việc nhà”. Câu chuyện của chị lan tỏa thông điệp tích cực về bình đẳng cơ hội và trao quyền cho phụ nữ nông thôn trong thời đại số.

Bằng sự nỗ lực và thành quả rõ rệt, Ma Thị Chú vinh dự được nhiều cơ quan truyền thông nhắc đến như một điển hình khởi nghiệp ở Lào Cai. Báo chí địa phương gọi chị là “cô gái Mông livestream bán nông sản, hút vạn người mua”. Còn với cộng đồng mạng, Ma Thị Chú là “cô giáo livestream” thân thiện luôn sẵn sàng giúp đỡ, kèm cặp các bạn trẻ khởi sự kinh doanh online. Chị đã chứng minh được rằng khi có đam mê, kiến thức và tinh thần sẻ chia, người phụ nữ hoàn toàn có thể làm chủ công nghệ và đạt được thành công vang dội ngay trên mảnh đất quê hương.

Từ xuất phát điểm nghèo khó nơi bản làng heo hút, Ma Thị Chú đã vươn lên trở thành một KOL và doanh nhân xuất sắc của vùng Tây Bắc.

Hành trình của chị cho thấy sức mạnh của ý chí kiên cường và tinh thần dám nghĩ dám làm, cũng như khả năng thích ứng nhanh nhạy trong bối cảnh chuyển đổi số. Không chỉ làm giàu cho bản thân, Ma Thị Chú còn tận tâm đóng góp cho cộng đồng – giúp tiêu thụ nông sản cho nông dân, tạo công ăn việc làm cho phụ nữ địa phương, và truyền cảm hứng khởi nghiệp cho hàng nghìn người khác. Ma Thị Chú chính là minh chứng sống động rằng công nghệ và mạng xã hội nếu được tận dụng đúng cách sẽ mở ra cơ hội vô tận cho những ai biết nắm bắt, dù bạn ở thành thị hay miền núi xa xôi. Câu chuyện của chị là một tấm gương tiêu biểu về khởi nghiệp sáng tạo và tinh thần phụ nữ Việt Nam thời hiện đại – tự tin, độc lập và giàu lòng nhân ái.

Nguồn tham khảo:

• Báo Nông nghiệp Việt Nam (2022). “Cô gái người Mông livestream bán nông sản, hút vạn người mua.”
  
  

• Báo Lào Cai (2022). “Ước mơ của Chú.”
  
  

• Tạp chí VnBusiness (2023). “Những mô hình HTX do phụ nữ làm chủ ở Lào Cai.”
  
  

• Báo Dân Việt (2022). “Hotgirl 9X người Mông... chia sẻ kinh nghiệm buôn bán.”
  
  

• Trang livestreambanhang.com (2024). Câu chuyện Ma Thị Chú chia sẻ kinh nghiệm bán hàng.